Eén week vóór de Internationale Dag van de Persvrijheid ontvingen de bestuurders van Samen Sterk! vzw een ingebrekestelling die aantoont dat het met deze persvrijheid in België misschien niet zo goed gesteld is als wij graag willen geloven. De inhoud illustreert de absolute noodzaak van een snelle omzetting van de Europese anti-SLAPP richtlijn, en van een daadkrachtig optreden door de Orde van Vlaamse Balies.
In 1993 werd 3 mei door de Verenigde Naties uitgeroepen tot jaarlijkse Internationale Dag van de Persvrijheid (World Press Freedom Day). Op deze dag denken velen spontaan aan (burger-)journalisten die hun leven riskeren om mensenrechtenschendingen en corruptie in schurkenstaten aan de kaak te stellen. Maar het is niet omdat in België journalisten niet op straat worden neergeschoten, dat wij een vrije pers in ons land vanzelfsprekend mogen vinden. Zo worden ook in ons land journalisten steeds vaker het slachtoffer van SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation). Het Federaal Instituut voor de Mensenrechten waarschuwt dat SLAPPs een reëel risico vormen voor de persvrijheid in België.
SLAPP is een verzamelterm voor (dreigen met) rechtszaken door machtige en kapitaalkrachtige personen of vennootschappen, tegen journalisten, maar ook tegen academici, NGO’s en burgergroepen, met als bedoeling kritische stemmen het zwijgen op te leggen. Doorgaans worden daarbij op grond van “reputatieschade” of “laster en eerroof” duizelingwekkende schadevergoedingen geëist. SLAPPs zijn de laatste jaren zo’n wijd verspreid en ernstig fenomeen geworden, dat de Europese Unie een anti-SLAPP richtlijn vastgesteld heeft, die op 6 mei 2024 in werking treedt.
Hoe belangrijk deze richtlijn is voor de Belgische burger, illustreert het recente wedervaren van Samen Sterk! vzw. Op 24 april 2024 ontvingen onze bestuurders een ingebrekestelling vanwege advocatenkantoor Eubelius, uit naam van hun cliënt, projectontwikkelaar Creadomus Invest NV, één van de talrijke vennootschappen van de steenrijke West-Vlaamse vastgoedfamilie Debucquoy. Daarin wordt Samen Sterk! vzw, de spreekwoordelijke anderhalve man en een paardenkop groot, met net genoeg geld op onze bankrekening om voor de volgende vergadering een zaal en koffie te kunnen betalen, en met een website volledig in het Nederlands, verweten de Duitse vastgoedmarkt dermate te verstoren dat Creadomus Invest NV de grootste moeite heeft om haar resterende Duitse appartementen te verkopen. De schade daarvan zou tienduizenden euro’s per week bedragen, die zij dreigt te verhalen op de bestuurders van Samen Sterk! vzw.
Deze ingebrekestelling bevat alle kenmerken van een (dreiging met een) SLAPP ten aanzien van Samen Sterk! vzw: het machtsonevenwicht tussen een kapitaalkrachtige vennootschap met invloedrijke advocaten (medeoprichter van Eubelius is ex-minister van Justitie Koen Geens) enerzijds en een kleine vereniging met een handvol vrijwilligers anderzijds, aantijgingen die zo flinterdun zijn dat ze (letterlijk en figuurlijk) doorzichtig zijn, de exorbitante schadevergoedingen, en de overduidelijke achterliggende bedoeling om de vereniging monddood en vleugellam te maken.
Eén element uit deze ingebrekestelling belangt echter alle Belgische burgers aan. Eubelius beweert immers dat zowel Het Nieuwsblad als Het Laatste Nieuws kritische artikels over Creadomus Invest NV offline gehaald hebben, na een eerdere ingebrekestelling door hun cliënt. Indien deze informatie correct is, betekent dit dat een projectontwikkelaar beslist over de inhoud van de kranten van twee van de grootste mediagroepen in dit land.
Dat een ingebrekestelling – in feite niets meer dan een veredelde boze lezersbrief – van een kapitaalkrachtige vennootschap met dure advocaten zou volstaan om krantenartikels offline te halen, toont duidelijk aan wat voor een krachtig en effectief wapen een (dreiging met een) SLAPP is. Indien we Eubelius mogen geloven, zó krachtig en effectief dat minstens twee grote mediagroepen in dit land liever artikels offline halen dan een SLAPP te riskeren.
Deze vaststelling moet bij elke oprechte democraat alle alarmbellen doen afgaan. De Europese anti-SLAPP richtlijn komt duidelijk geen minuut te vroeg om de persvrijheid en vrijheid van meningsuiting in ons land te beschermen en versterken. We roepen de Belgische overheid dan ook op om snel en grondig werk te maken van de omzetting van deze richtlijn in de nationale wetgeving. Daarbij is het van cruciaal belang om te luisteren naar ervaringsexperten: personen en groepen die slachtoffer geworden zijn van (dreiging met) SLAPP, waaronder journalisten.
Daarnaast roepen we ook de Orde van Vlaamse Balies op om op te treden tegen advocaten die meewerken aan SLAPPs. De ingebrekestelling gericht aan Samen Sterk! vzw toont aan dat de huidige deontologische code niet volstaat om (dreigingen met) SLAPPs door advocatenkantoren te voorkomen, en dat de acties van deze advocaten een reële bedreiging voor de persvrijheid vormen. Met de implementatie van de Europese anti-SLAPP richtlijn wordt het daarom ook hoog tijd dat de Orde van Vlaamse Balies tuchtstraffen voorziet voor advocaten die hieraan meewerken.